Thiếu máu não cục bộ thoáng qua (Transient ischemic attack hay TIA) là sự thiếu hụt đột ngột máu ở hệ thần kinh, gây rối loạn khu trú nhất thời tại não hay tại võng mạc, thông thường chỉ trong khoảng vài phút và hoàn toàn biến mất trong vòng 24 giờ. Đây vừa là yếu tố nguy cơ vừa là dấu hiệu ban đầu của tai biến mạch máu não, hay còn được gọi là đột quỵ nhẹ – xảy ra khi một phần của não không được cung cấp đủ lượng máu. Thiếu máu não thoáng qua là dấu hiệu xác định người bệnh đang có nguy cơ cao bị tai biến mạch máu não thật sự. Do đó, khi có triệu chứng này, nên tích cực tìm nguyên nhân và điều trị kịp thời, đặc biệt là vì bệnh lý này chưa đủ để làm tổn thương hay gây phá hủy não nên rất khó phát hiện.
Ai dễ mắc bệnh cơn thiếu máu não thoáng qua?
- Bệnh phổ biến hơn ở những người trên 50 tuổi,
- Đặc biệt là nhóm người có khả năng bị táo bón cao có thể dẫn đến thiếu máu lên não và có huyết áp tăng cao
- Ngoài ra, lứa tuổi trung-niên bắt đầu có các bệnh tim mạch, gân-cổ-gáy có thể ảnh hưởng đến lưu thông máu.
Triệu chứng của thiếu máu não thoáng qua?
Rất đa dạng. Các biểu hiện chính thường gặp gồm:
- Tê bì hoặc bại tay/chân: Thường người bệnh thấy đột nhiên tê ở một tay, tê từ bàn tay trở vào; có thể vừa thấy tê bàn tay vừa nhức nhối khó chịu, có cảm giác như kiến bò. Có trường hợp người bệnh đang ngủ, khi thức dậy thấy không cử động được tay chân, hoặc cử động được nhưng chóng mỏi.
- Rối loạn tiếng nói/thị lực: Đang nói thì dừng lại không nói được, phải nghỉ một lúc mới tiếp tục nói bình thường. Tự dung mất/giảm thị lực.
- Có thể thấy đau, mỏi ở gáy, vai (đau ở gáy lan ra vai, có thể lan ra ở một bên vai rồi lan xuống cánh tay), ù một bên tai, cảm giác như ve kêu trong tai và chóng mặt (ở bất kỳ tư thế nào).
Các rối loạn trên xuất hiện đột ngột và sau đó trở lại bình thường (trong vòng 24 tiếng đồng hồ là tối đa), và không để lại di chứng.
Yếu tố nguy cơ mắc cơn thiếu máu não thoáng qua là gì?
- Tiền sử bệnh của gia đình: một người sẽ có nguy cơ mắc cơn thiếu máu não thoáng qua cao hơn nếu có người trong gia đình đã từng mắc phải tình trạng này.
- Tuổi tác: càng lớn tuổi càng dễ mắc bệnh, đặc biệt là sau 55 tuổi.
- Giới tính: nam thường dễ mắc bệnh hơn nữ. Tuy nhiên hơn một nửa số ca tử vong lại là nữ giới.
- Đã từng bị cơn thiếu máu não thoáng qua trước đó: nguy cơ tái phát cao gấp 10 lần người bình thường.
- Hút thuốc
- Di truyền, chủng tộc và mất cân bằng lipid là những yếu tố nguy cơ khác.
- Lạm dụng rượu
- Chế độ sinh hoạt thiếu lành mạnh (ít hoặc không vận động; chế độ ăn nguy cơ cao (giàu chất béo bão hòa, chất béo chuyển dạng và năng lượng)
Nguyên nhân mang tính bệnh lý
- Huyết áp cao
- Hàm lượng cholesterol (xấu) cao
- Bệnh tim mạch
- Bệnh tiểu đường
- Thừa cân
- Thoái hóa đốt sống cổ
- Bệnh viêm mạch/hẹp động mạch
- Căng thẳng tâm lý và xã hội (ví dụ, trầm cảm)
- Tăng động quá mức
Thông tin gì quan trọng?
Chú ý đến các dấu hiệu và triệu chứng khi cơn thiếu máu não thoáng qua xuất hiện, ví dụ:
- Chúng diễn ra khi nào? (đang làm gì khi việc này xảy ra: khi nghỉ ngơi (đọc báo, xem TV …), hoạt động nhẹ (lái xe, xoa bóp, dọn dẹp …), hoạt động mạnh (chạy, leo cầu thang, khiêng vác nặng …)
- Có các triệu chứng nào?
- Chúng kéo dài bao lâu?
Những thông tin trên rất quan trọng bởi chúng giúp bác sĩ có thể xác định được nguyên nhân gây cơn thiếu máu não thoáng qua và mạch máu nào liên quan. Nên liên hệ với thầy thuốc càng sớm càng tốt khi có triệu chứng/cơn thiếu máu não thoáng qua. Việc tìm hiểu và điều trị sớm sẽ giúp tránh đột quị sau này.
(tổng hợp)
