Cỏ Thi – loài cây có ngàn công dụng

Trong ngôn ngữ của các loài hoa, hoa Cỏ thi có hai ý nghĩa song song là ‘chữa lành’ và ‘yêu thương’. Điều này khiến Cỏ thi trở thành món quà sức khỏe hoàn hảo cho người thân yêu …
Học viện về Hoa – Academy Florist

Là một loại cây được coi là chữa ‘bách bệnh’, cỏ thi (danh pháp khoa học Achillea Millefolium) là một chi của khoảng 85 loài thực vật có hoa thuộc họ Cúc (Asteraceae). Chúng có mặt khắp nơi ở châu Âu, các khu vực ôn đới của châu Á và một số ít loài ở Bắc Mỹ. Ở Việt Nam, cỏ thi còn có tên là Vạn Diệp, mọc khá phổ biến ở Lào Cai, Sơn La, Lâm Đồng… Cỏ thi có lá dạng diềm với hàng trăm tua nhỏ xếp nếp, có lông và hương thơm. Hoa nở từng cụm lớn và phẳng bao gồm nhiều bông nhỏ xíu mọc ở phía trên của thân cây. Phổ biến nhất là màu trắng, tuy nhiên có cả hoa màu vàng, da cam, đỏ hay hồng tùy theo loài, với những đốm nhụy vàng ở chính giữa. Tên gọi khoa học của chi này dịch nghĩa là ‘cây ngàn lá của Asin’, được đặt theo tên của người anh hùng Asin (Achilles) trong thần thoại Hy Lạp. Trong quyển sử thi Illiad của Homer, anh hùng Achilles đã dùng cỏ thi để cầm máu, rịt vết thương cho các chiến binh của mình – và tới tận bây giờ, rất nhiều nơi trên thế giới dùng cỏ thi với cùng mục đích này, ngoài ra còn để làm dịu vết bỏng hay các vết thâm tím. Nó còn được dùng để làm se da, dịu cơn đau, chữa viêm tai/mũi, hạ sốt, gây thèm ăn, và chống viêm phỏng. Đối với hệ thống tiêu hóa và tuần hoàn máu, cỏ thi làm tháo mồ hôi, cầm máu, sát khuẩn và làm sạch máu.

sắc màu rực rỡ của cỏ thi, ảnh internet.

Cỏ thi với hệ sinh thái

Cỏ thi cung cấp phấn hoa và mật hoa cho ong mật và cho nhiều loài ong sống đơn độc như ong cát, ong rãnh, ong tansy, ong gốc, v.v và cho bướm, bọ cánh cứng, ruồi, bọ rùa, ve săn mồi, v.v.
Cây cỏ thi là cây ký chủ của sâu cuốn lá chanh và sâu cuốn lá cánh đen. Điều này có nghĩa là cả hai loài bướm đều đẻ trứng trên cỏ thi và sâu bướm có thể ăn cỏ thi.
Cỏ thi là một nguồn dinh dưỡng dồi dào nên nó thu hút côn trùng, khiến những con bọ và ruồi này bỏ mặc các loại rau khác trong khu vực, vì vậy trồng cỏ thi trong vườn sẽ giúp các loài rau khác phát triển tốt hơn.
Cỏ thi cũng rất giàu chất dinh dưỡng và do đó là một loại cây tốt để thái nhỏ và thêm vào đống phân trộn (quá trình ủ phân sau đó bắt đầu nhanh hơn) và/hoặc ngâm nước để làm nước tưới (dạng phân lỏng).

Sử dụng như thực phẩm:

Có thể sử dụng lá và hoa non trong các món trộn, tráng trứng (như với ngải cứu), cho vào nước sốt, súp, nhân bánh v.v.
Trà từ lá, hoa và thân cây cỏ thi có thể dùng hàng ngày để làm sạch máu và làm mạnh hệ bài tiết. Không quá 2 cốc x 250ml/ngày trong 12 tháng.
Trước đây, cỏ thi từng được sử dụng để làm bia, giống như cách sử dụng hoa bia ngày nay.

Sử dụng làm dược liệu

Cỏ thi thường được dùng dưới dạng chiết xuất với cồn (rượu thuốc) hoặc trà. Dùng bên ngoài để tắm, ngâm hông, làm thuốc chườm hoặc nước rửa mặt dưỡng da. Các chỉ định phổ biến bao gồm cầm máu, điều trị vết thương, nhức đầu, chống và làm lành viêm nhiễm, giảm đau, giảm co thắt, đầy hơi và khó tiêu. Các tác dụng khác nhau này được cho là nhờ một loạt các chất chuyển hóa có hoạt tính thứ cấp như flavonoid, axit phenolic, coumarin, terpenoid (monoterpen, sesquiterpen, diterpen, triterpen), tannin và sterol chứa trong các loài thuộc họ Achillea.

Ngoài ra, cỏ thi được biết là một loại thảo dược dành cho phụ nữ. Trong cuốn sách ‘thảo dược từ Thượng đế’ của mình, bà Maria Treben nói: ‘tôi không thể nói hết tác dụng của cây cỏ thi cho phụ nữ. Như Abbé Kneipp đã nói trong các bài viết của mình, phụ nữ có thể tránh được nhiều rắc rối, chỉ cần thỉnh thoảng uống trà từ cây cỏ thi’. Đối với tất cả mọi người, trẻ và già, việc thỉnh thoảng uống trà cỏ thi là rất quan trọng.

Người ta thường nói về cỏ thi rằng những chiếc lá có ngàn tua mịn tượng trưng cho hàng ngàn mạch máu phân nhánh trong cơ thể chúng ta: cả bên trong lẫn bên ngoài, cỏ thi cải thiện dòng chảy của các mạch máu nhỏ đó do các flavonoid của mình, do đó làm giảm bớt sự mệt mỏi, bệnh lạnh tay và chân, nặng chân, giãn tĩnh mạch, trĩ, co giật, v.v. Ngoài ra, người ta còn cho rằng những chiếc lá phân nhánh hàng nghìn tua mịn không chỉ tượng trưng cho mạch máu mà còn tượng trưng cho đường hô hấp và phế nang. Điều đó rất có lý, vì cỏ thi hỗ trợ rất tốt cho đường hô hấp. Đối với bệnh cúm và sốt, yarrow thúc đẩy mồ hôi và hạ sốt.
Các chất đắng trong cỏ thi kích thích sự thèm ăn, hỗ trợ tiêu hóa, kích thích chức năng gan và mật, v.v. Vì lý do này, cỏ thi thường được sử dụng làm thuốc đắng và rượu khai vị.
Tác dụng giảm co thắt vùng bụng thường được khuyến khích cho phụ nữ để hỗ trợ kinh nguyệt. Ngoài ra, nó được dùng để trị bệnh phụ nữ hết sức hiệu quả, từ khí hư bạch đới cho đến sa tử cung hay viêm buồng trứng. Ngay từ lần ngâm hông đầu tiên đã có thể thấy tiến bộ rõ rệt.
Chất tannin có tác dụng cầm máu và được sử dụng bên trong, chẳng hạn như sau khi sinh con, để giúp tử cung phục hồi. Cây cỏ thi được dùng ngoài để áp vào vết thương, dùng để ngâm hông khi bị trĩ chảy máu hoặc dùng lá cuộn lại trong mũi để chữa chảy máu cam. Ngoài ra, với tác dụng chống viêm mạnh mẽ của mình, cỏ thi còn được dùng để điều trị viêm đường tiết niệu.
Nước rửa mặt từ cỏ thi giúp trị mụn và da nhờn. Nước tắm từ cỏ thi giúp trị một số bệnh ngoài da hiệu quả, đặc biệt khi kết hợp với thảo dược khác như long nha thảo, cỏ vấn vương thơm.
Nhai rễ cỏ thi có thể làm giảm đau răng, sạch khoang miệng.
Vi lượng đồng căn: các hạt vi lượng đồng căn của cỏ thi chủ yếu được sử dụng như một chất cầm máu.

Lưu ý:

Một số người phản ứng với phát ban da khi sử dụng cỏ thi bên ngoài. Để kiểm tra độ nhạy cảm của mình, có thể vò nát lá và chà xát vào nếp gấp khuỷu tay (ở bên trong khuỷu tay) và đợi một lát. Nếp nhăn ở khuỷu tay là điểm nhạy cảm nhất trên da của chúng ta, nên nếu ở đó an toàn, thì có thể yên tâm sử dụng (có thể thử nghiệm bất kỳ loại thảo mộc nào bằng cách này).

chiết xuất cỏ thi làm dược liệu, ảnh internet.

Tinh dầu Cỏ thi

Tinh dầu được chiết xuất từ hoa cỏ thi, giống như tất cả các loại tinh dầu khác, có tác dụng chống viêm.
Vì cỏ thi có tác dụng mạnh mẽ đối với các mạch máu nhỏ nên việc thoa tinh dầu này lên da (đã hòa tan trong dầu nền như dầu ô liu, dừa, dầu hạt jojoba v.v…) giúp cải thiện lưu lượng máu và có thể được sử dụng để điều trị chứng đau khớp, bệnh gút, thậm chí bệnh đau dây thần kinh, giãn tĩnh mạch và các vấn đề về da như bệnh trứng cá đỏ, hay bệnh hồng ban.
Với tác dụng làm se và chống viêm, tinh dầu cỏ thi cũng có tác dụng rất tốt với da dầu và mụn.

Sự kỳ bí của Cỏ thi

Một số nền văn hóa đã sử dụng nhánh cỏ thi để đưa ra dự đoán. Ở một số dân tộc, phụ nữ đốt cỏ thi với hy vọng hình ảnh người chồng tương lai của họ sẽ xuất hiện trong ngọn lửa.
Cỏ thi cũng được sử dụng như một loại thảo mộc bản địa được ban phước trong nhà thờ và treo trong nhà để xua đuổi tà ma.
Người Trung Hoa gieo các cọng cỏ thi để xếp quẻ trong Kinh dịch. Các giáo sĩ vùng Celt và người Anglo – Saxon cũng dùng cỏ thi để bói và làm bùa. Nhiều nơi xem cỏ thi như có năng lực hộ mạng chống lại tà ma yêu thuật.
Các thầy phù thủy ưa dùng cỏ thi. Người Anh cổ xưa thì coi cỏ thi là một trong số ít các loại cây có thể chữa bách bệnh. Người da đỏ châu Mỹ thuộc bộ lạc Navajo coi cỏ thi như một thứ thuốc ‘bách niên giai lão’, vừa bổ vừa chữa mọi bệnh tật.

Cách thu hái, chế biến và bảo quản

Cỏ thi nên được thu hái vào đầu mùa hè. Lá non có thể thu hoạch cho các món ăn từ trước khi hoa bắt đầu nở, và làm dược liệu trong suốt mùa hoa từ cuối tháng 5 đến tháng 10. Chỉ nên thu hái vào những ngày nắng đẹp và sau buổi trưa, khi sương đã tan và ánh mặt trời kích thích sự tăng trưởng của tinh dầu trong toàn bộ cây. Thu hái như vậy sẽ giúp tối đa hóa dược tính của cây.

Sau khi thu hái, nên tãi toàn cây ra mẹt hoặc mặt bằng sạch, rộng, thoáng trong bóng râm để phơi khô dần dần. Khi bẻ gẫy cành nghe có tiếng giòn và lá dễ dàng vỡ vụn khi vò trên tay, là đạt yêu cầu tích trữ, dùng dần.

Nên bảo quản trong túi giấy sạch, sau đó cho túi giấy vào túi nilon có zip kín hoặc hộp nhựa có gioăng cao su để tránh hút ẩm ngược. Như vậy sẽ có thể sử dụng qua suốt mùa đông và xuân năm sau.